Podwodne zwiedzanie Jeziora Solińskiego - czy wycieczki na dno Soliny będą możliwe?

Jezioro Solińskie – sztuczny, ale jednak cud 

Historia Jeziora Solińskiego to jedno z najbardziej spektakularnych przedsięwzięć hydrotechnicznych w powojennej Polsce. Decyzja o budowie zapory zapadła już w latach 50., jednak realne prace ruszyły dopiero w 1960 roku. Powodem była potrzeba ochrony przed powodziami, jakie nękały Podkarpacie, oraz chęć wykorzystania potencjału energetycznego rzeki San. Plan zakładał budowę potężnej tamy o wysokości 81,8 metra i długości korony wynoszącej 664 metry. Betonowo-ziemna konstrukcja miała zatrzymać wodę, tworząc największy sztuczny zbiornik w Polsce.

Budowa zapory trwała 8 lat i wymagała olbrzymiego wysiłku: przeniesienia mieszkańców, rozbiórki całych wsi, wysiedlenia cmentarzy, wytyczenia nowych dróg i infrastruktury. W 1968 roku rozpoczęto napełnianie zbiornika – co trwało kilka miesięcy. Woda zalała doliny, tworząc Zalew Soliński o powierzchni ponad 2200 ha, zdolności retencyjnej 472 mln m³ i głębokości dochodzącej do 60 metrów w najgłębszym punkcie. Zbiornik miał kilka celów:

ochronę przeciwpowodziową,

produkcję energii elektrycznej,

regulację rzeki Sanu,

rozwój turystyki i rekreacji.

Solina - Zatopione wsie i zaginiony świat pod wodą

Cena za stworzenie jeziora była wysoka. Pod wodą znalazło się ponad 12 miejscowości, m.in. Solina, Teleśnica Sanna, Sokole, Chrewt, Horodek, Berezka, a także liczne przysiółki i samotne gospodarstwa. Teren ten tętnił życiem – istniały tu cerkwie, kościoły, szkoły, cmentarze i tartaki. Niektóre budynki rozebrano przed zalaniem, inne – jak podania głoszą – do dziś znajdują się w głębinach jeziora, choć rozpadły się z biegiem czasu.

Na dnie Jeziora Solińskiego można znaleźć:

• fragmenty starych dróg i mostów,
• resztki kamiennych piwnic i fundamentów domów,
• fragmenty cerkiewnych murów,
• zatopione sady i lasy, które do dziś można zobaczyć przy nurkowaniu (zachowały się w postaci „podwodnych ruin przyrody”),

W kilku miejscach – przy niższym stanie wód – widoczne są nawet pozostałości dawnych murów.

To niezwykłe, ale właśnie ta zatopiona historia ma być osią nowej atrakcji – podwodnego zwiedzania Soliny. Dziś to nie tylko opowieść – to prawdziwa archeologia ukryta pod taflą wody.

Co można byłoby zobaczyć na dnie Soliny?

Gdyby udało się uruchomić podwodne wycieczki, pasażerowie łodzi mogliby na własne oczy zobaczyć zatopiony świat, który do tej pory istniał tylko w legendach, mapach i wspomnieniach mieszkańców.

Wśród widoków mogłyby się znaleźć:

• Fragmenty kamiennych piwnic i fundamentów domów – ukryte w mule pozostałości wsi takich jak Solina, Teleśnica, Chrewt czy Sokole.
• Zatopione sady i zalesienia – dziwnie martwe, pozbawione liści, ale nadal stojące w pionie w niektórych partiach jeziora.
• Ślady dawnej infrastruktury – resztki brukowanych dróg, słupy telegraficzne, przęsła mostów, które dawniej łączyły wsie nad Sanem.
• Stare cmentarze – choć większość grobów przeniesiono przed zalaniem, niektóre fragmenty murów i nagrobków mogły pozostać.
• Pozostałości cerkwi i obiektów sakralnych – choć zniszczone przez czas i wodę, ich fundamenty mogłyby wzbudzać mistyczną atmosferę.

Taki rejs nie byłby jedynie wycieczką – byłby żywą lekcją historii i archeologii, w której każda warstwa mułu opowiada o ludzkich losach i przemianie regionu.

Widok na Zaporę Solińską fot. Bartus Daniel/shutterstock.com

Życie pod wodą – flora, fauna i zarybianie Soliny

Gdyby podwodne wycieczki ruszyły, turyści mogliby zobaczyć nie tylko ślady po człowieku, ale też żywy, naturalny ekosystem. Jezioro Solińskie jest regularnie zarybiane – to jeden z najbardziej zasobnych zbiorników w Polsce.

Podczas podwodnego rejsu można byłoby zobaczyć:

• szczupaki, sandacze, okonie czające się wśród kamieni i pni,
• potężne sumy, których długość często przekracza 2 metry,
• ławice leszczy i płoci, sunące wolno przy zaroślach,
• zarośla moczarki, rdestnicy i wywłócznika – rośliny, które porastają dno i dają schronienie rybom,
• a nawet raki i małże – świadczące o wysokiej czystości wód.

Jezioro otoczone jest także dziką przyrodą – nad wodą często można wypatrzyć czaple siwe, bieliki czy kormorany. Nocą brzegami jeziora przemierzają dziki, sarny i lisy.

Edukacja przez doświadczenie – centrum 5D już działa

Zanim ruszą prawdziwe rejsy podwodne, turyści mogą odwiedzić multimedialne centrum „Bieszczadzkie Morze – Podwodna Przygoda 5D”, działające przy zaporze. To miejsce, gdzie dzięki nowoczesnej technologii VR i animacjom 3D można przenieść się pod wodę „na sucho”.

• Zwiedzający oglądają rekonstrukcje zatopionych wsi,
• poznają historię budowy zapory,
• doświadczają efektów dźwiękowych, ruchu i obrazu w technologii 5D.

To świetne wprowadzenie do tajemnic Soliny – także dla dzieci i młodzieży. 

Gdzie nocować nad Soliną – dla każdego coś wyjątkowego

Region Jeziora Solińskiego oferuje bogatą bazę noclegową, która zadowoli zarówno miłośników przyrody, jak i turystów szukających komfortu. Największe skupiska noclegów znajdują się w miejscowościach 

• Solina, 
• Polańczyk, 
• Bóbrka, 
• Myczków 
• Wołkowyja 

W sezonie letnim warto rezerwować noclegi w Solinie z wyprzedzeniem – to jeden z najpopularniejszych kierunków wypoczynkowych w Polsce. Jeśli zależy Ci na ciszy i przestrzeni, warto rozważyć pobyt poza głównymi szlakami – w małych bieszczadzkich przysiółkach z widokiem na wodę i góry.

Jeśli zatem projekt turystycznej łodzi podwodnej doczeka się realizacji, Solina może stać się miejscem unikatowym nie tylko na mapie Polski, ale i Europy. Po raz pierwszy będzie można zajrzeć do zatopionego świata bez nurkowania, bez ryzyka. 

Zatopione wsie, duchy przeszłości, dzikie ryby i głębiny pełne historii – wszystko to czeka, by zostać odkryte na nowo. A Bieszczady, jak zawsze, pozostaną tajemnicze, piękne i nieco niedopowiedziane.